کاردرمانی ذهنی چیست؟ معرفی جامع کار درمانی ذهنی

شاید با شنیدن کلمه “کاردرمانی” به یاد توانبخشی جسمی بیفتید. اما “کاردرمانی ذهنی رویکردی متفاوت و در عین حال مکمل شاخه کار درمانی است که بر بهبود و ارتقاء عملکرد شناختی، عاطفی و رفتاری فرد تمرکز دارد. این حوزه به افراد کمک می‌کند تا چالش‌های ذهنی را پشت سر بگذارند و مهارت‌های لازم برای مشارکت مؤثر در فعالیت‌های معنادار زندگی خود را توسعه دهند.

در این مقاله از کلینیک گفتار درمانی گفکار، به بررسی عمیق کاردرمانی ذهنی خواهیم پرداخت. از تعریف و اصول اولیه آن گرفته تا مزایا، کاربردها، و تکنیک‌های عملی که می‌توانید در زندگی روزمره خود به کار ببرید. هدف ما این است که شما را با ابزارهایی قدرتمند آشنا کنیم تا نه تنها سلامت روان خود را ارتقا دهید، بلکه عملکرد شناختی و کیفیت کلی زندگی‌تان را نیز بهبود بخشید.

کاردرمانی ذهنی چیست ؟

کاردرمانی ذهنی شاخه ای از کاردرمانی است که به ایجاد و تقویت مهارت های ذهنی و درمان مشکلات ذهنی افرادی که دچار اختلال هستند کمک می کند. کاردرمانی ذهنی با در نظر گرفتن ارتباط بین جسم و ذهن برنامه مشخصی را برای تقویت ارتباط بین این دو تعیین می کند. ضعف مهارت های حرکتی که مربوط به یکپارچگی حسی و حرکتی هستند از جمله اختلالات مهمی هستند که این شاخه تخصصی از کاردرمانی به آن می پردازد. در این حوزه کاردرمانی از تکنیک های درمانی همچون رفتار درمانی، بازی درمانی ، حرکت درمانی ، اتاق تاریک و … استفاده می شود. آموزش های یک متخصص کاردرمانگر ذهنی با توجه به میزان بهره هوشی و توانایی های کودک ارائه می شود.

کاردرمانی ذهنی چیست

هدف از کاردمانی ذهنی چیست؟

هدف از کاردرمانی ذهنی کودکان شناسایی نقاط ضعف کودک در انجام کارهای ضروی و روزمره و بهبود توانایی های کودک در جهت زندگی بهتر و ارتباط قوی تر با جامعه است. کاردرمانگر در این حوزه سعی می کند با ایجاد تغییراتی در محیط زندگی و کار فرد سعی در بهبود مهارت های فرد در ایجاد ارتباط موثر با آن ها دارد. کاردرمانگر در تلفیق فعالیت های درمانی با فعالیت های روزمره فرد توانا بوده و از بهترین متدها برای این منظور استفاده می کند. کودکانی که دچار اختلالات ذهنی هستند باید بیاموزند تا چگونه از حواس خود استفاده کنند. کاردرمانگر از وسایل و روش های مختلف تحریک پذیری حسی کودک را افزایش داده و از این طریق به بهبود مهارت های ذهنی_درکی وی کمک می کند.از دیگر اهداف کاردرمانی ذهنی میتوان به موارد زیر اشاره نمود:

• ارزیابی شناختی
• استراتژی های حسی
• اتحاد درمانی
• فرایند گروهی
• مشارکت در فعالیتهای یادگیری روزانه (ADL)
• مهارتهای اجتماعی – عاطفی

اهداف کاردرمانی ذهنی چیست

تاریخچه کاردرمانی ذهنی

کاردرمانی ریشه هایی در بهداشت روان دارد. در یک زمان ، اکثر کاردرمانگر ها در محیط های بهداشت روان کار می کردند. در دهه گذشته ، تعداد کاردرمانگر هایی در کشور که در زمینه بهداشت روان کار می کنند کاهش یافته است. (در مرتبط دانستن OT و توانبخشی جسمی و اطفال اشتباه نکرده بودید.)

با این حال ، تغییرات جدید در ارائه خدمات بهداشت روان دریچه ای برای ورود کاردرمانگران بیشتر به این حوزه فراهم کرده است.

« کلینیک کاردرمانی ذهنی در تهران »

چه اختلالتی که با کاردرمانی ذهنی برطرف میشوند؟

هدف اصلی این حوزه، کمک به افراد برای غلبه بر چالش‌های ذهنی است که بر توانایی آن‌ها در انجام فعالیت‌های روزمره، مشارکت در زندگی اجتماعی، تحصیلی یا شغلی تأثیر می‌گذارد. اختلالات و مشکلاتی که با کاردرمانی ذهنی می‌توانند بهبود یابند یا مدیریت شوند، بسیار متنوع هستند و شامل موارد زیر می‌شوند:

اختلالات عصبی و نورولوژیک:

• سکته مغزی (Stroke): بهبود نقایص شناختی پس از سکته مغزی مانند مشکلات حافظه، توجه، درک فضایی، و حل مسئله.
• ضربه مغزی (Traumatic Brain Injury – TBI): کمک به بازیابی عملکرد شناختی پس از آسیب مغزی، مدیریت خستگی شناختی و بهبود توانایی‌های اجرایی.
• بیماری پارکینسون (Parkinson’s Disease): مدیریت مشکلات شناختی مرتبط با بیماری، بهبود برنامه‌ریزی حرکتی و کاهش برادی‌کینزی (کند شدن حرکات).
• مالتیپل اسکلروزیس (Multiple Sclerosis – MS): مقابله با خستگی شناختی، مشکلات حافظه و پردازش اطلاعات.
• تومورهای مغزی (Brain Tumors): مدیریت عوارض شناختی ناشی از تومور یا درمان‌های آن (مانند شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی).
• بیماری آلزایمر و سایر انواع زوال عقل (Alzheimer’s Disease and other Dementias): حفظ عملکرد شناختی باقیمانده، آموزش استراتژی‌های جبرانی برای حافظه، بهبود ایمنی در محیط و کاهش آشفتگی.

اختلاتی که با کاردمانی ذهنی برطرف میشوند

اختلالات رشدی و دوران کودکی:

• اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder – ADHD): بهبود توانایی‌های توجه، تمرکز، سازماندهی، مدیریت زمان و برنامه‌ریزی.
• اختلالات طیف اوتیسم (Autism Spectrum Disorder – ASD): کمک به بهبود مهارت‌های عملکرد اجرایی (مانند برنامه‌ریزی و انعطاف‌پذیری شناختی)، مهارت‌های اجتماعی و خودتنظیمی.
• ناتوانی‌های یادگیری (Learning Disabilities): تقویت مهارت‌های پردازش اطلاعات، حل مسئله، حافظه و توجه که بر توانایی یادگیری تأثیر می‌گذارند.
• تأخیرهای رشدی (Developmental Delays): کمک به کودکانی که در کسب مهارت‌های شناختی، ادراکی یا حرکتی ظریف تأخیر دارند.

اختلالات سلامت روان:

• افسردگی عمده (Major Depressive Disorder): بهبود تمرکز، حافظه و انرژی برای مشارکت در فعالیت‌های معنادار.
• اختلالات اضطرابی (Anxiety Disorders): کاهش تأثیر اضطراب بر تمرکز و عملکرد روزمره، آموزش استراتژی‌های مدیریت اضطراب.
• اختلال دوقطبی (Bipolar Disorder): کمک به مدیریت نوسانات خلقی و تأثیر آن‌ها بر عملکرد شناختی.
• اسکیزوفرنی (Schizophrenia): بهبود مهارت‌های شناختی مانند توجه، حافظه کاری و حل مسئله که در این اختلال ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند.
• اختلال استرس پس از سانحه (Post-Traumatic Stress Disorder – PTSD): مدیریت مشکلات تمرکز، حافظه و برانگیختگی شناختی ناشی از تروما.

مشکلات پزشکی:

• خستگی مزمن و سندرم فیبرومیالژیا (Chronic Fatigue Syndrome and Fibromyalgia): مدیریت خستگی شناختی و “مه مغزی” (Brain Fog) مرتبط با این شرایط.
• اثرات شناختی شیمی‌درمانی (Chemo Brain): مقابله با مشکلات حافظه، تمرکز و پردازش که پس از شیمی‌درمانی ممکن است بروز کنند.
• مشکلات شناختی ناشی از سالمندی طبیعی: حفظ و ارتقاء عملکرد شناختی در افراد مسن، با هدف تأخیر در زوال شناختی و حفظ استقلال.
• مشکلات مربوط به تمرکز و بهره‌وری در افراد سالم: حتی افرادی که هیچ اختلال خاصی ندارند، می‌توانند برای بهبود مهارت‌های مطالعه، سازماندهی و مدیریت زمان از کاردرمانی ذهنی بهره‌مند شوند.

به طور خلاصه، کاردرمانی ذهنی به طیف وسیعی از افراد کمک می‌کند تا با چالش‌های شناختی مواجه شوند و توانایی‌های خود را برای انجام فعالیت‌های معنادار زندگی، بهبود بخشند.

کاردرمانی ذهنی مناسب چه افرادی است؟

کاردرمانی ذهنی برای طیف وسیعی از افراد در تمامی بازه‌های سنی، مناسب است. در ادامه، به تفکیک بازه‌های سنی، و گروه‌هایی که می‌توانند از کاردرمانی ذهنی استفاده کنند، می‌پردازیم:

کودکان (از نوزادی تا ۱۲ سال)

در این بازه سنی، کاردرمانی ذهنی بر تسهیل رشد طبیعی و کمک به کودکان برای غلبه بر موانعی تمرکز دارد که بر یادگیری و بازی آن‌ها تأثیر می‌گذارد. مناسب برای کودکانی که:

• تأخیرهای رشدی دارند: در کسب نقاط عطف رشدی مانند مهارت‌های شناختی (شناخت رنگ‌ها، شکل‌ها، حل پازل‌های ساده)، مهارت‌های حرکتی ظریف (گرفتن مداد، استفاده از قیچی) یا مهارت‌های خودیاری (لباس پوشیدن، غذا خوردن) تأخیر دارند.
• اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) دارند: در تمرکز، توجه، سازماندهی، مدیریت زمان و کنترل تکانه مشکل دارند. کاردرمانی به آن‌ها کمک می‌کند استراتژی‌هایی برای بهبود این مهارت‌ها بیاموزند.
• اختلالات یادگیری (Learning Disabilities) دارند: مانند نارساخوانی یا دیس‌کلکولیا که بر توانایی پردازش اطلاعات، حافظه کاری و حل مسئله تأثیر می‌گذارد.
• اختلالات طیف اوتیسم (ASD) دارند: در کنار سایر مداخلات، کاردرمانی ذهنی می‌تواند به بهبود مهارت‌های عملکرد اجرایی، سازماندهی، انعطاف‌پذیری شناختی و گاهی مهارت‌های اجتماعی کمک کند.
• آسیب‌های مغزی اکتسابی (ABI) در کودکی را تجربه کرده‌اند: (مثلاً ناشی از سقوط، تصادف، یا عفونت‌های مغزی) و نیاز به بازتوانی شناختی دارند.
• با مشکلات پردازش حسی (Sensory Processing Issues) روبرو هستند: این مشکلات می‌توانند بر توانایی تمرکز، توجه و سازماندهی رفتار کودک تأثیر بگذارند.

نوجوانان (۱۳ تا ۱۸ سال)

در این دوره که همزمان با بلوغ و آماده‌سازی برای استقلال بیشتر است، کاردرمانی ذهنی به نوجوانان کمک می‌کند تا چالش‌های شناختی مرتبط با تحصیل، مهارت‌های زندگی و روابط اجتماعی را مدیریت کنند. مناسب برای نوجوانانی که:

• مشکلات تمرکز و سازماندهی در محیط مدرسه دارند: و این مسائل بر عملکرد تحصیلی آن‌ها تأثیر گذاشته است.
• اختلالات سلامت روان مانند افسردگی یا اضطراب را تجربه می‌کنند: که بر توانایی آن‌ها در برنامه‌ریزی، حل مسئله و مدیریت وظایف روزانه تأثیر گذاشته است.
• پس از ضربه مغزی یا سایر آسیب‌های مغزی در حال بهبودی هستند: و نیاز به بازتوانی شناختی برای بازگشت به مدرسه یا فعالیت‌های اجتماعی دارند.
• برای مهارت‌های زندگی مستقل آماده می‌شوند: و نیاز به تقویت مهارت‌های عملکرد اجرایی مانند برنامه‌ریزی برای آینده، مدیریت پول، یا سازماندهی وظایف خانگی دارند.
• مشکلات حافظه یا پردازش اطلاعات دارند: که مانع از موفقیت آن‌ها در فعالیت‌های روزمره می‌شود.

بزرگسالان (۱۹ تا ۶۴ سال)

در این بازه سنی، کاردرمانی ذهنی می‌تواند به افراد در حفظ یا بازگرداندن توانایی‌های شناختی برای عملکرد موفق در محیط کار، روابط شخصی و مدیریت زندگی روزمره کمک کند. مناسب برای بزرگسالانی که:

• پس از سکته مغزی، ضربه مغزی، یا سایر آسیب‌های مغزی (مانند تومور مغزی یا آنوکسی) دچار نقایص شناختی شده‌اند: و نیاز به بازتوانی برای بازگشت به کار، رانندگی، یا مدیریت امور شخصی خود دارند.
• با بیماری‌های مزمن (مانند MS، پارکینسون، یا فیبرومیالژیا) زندگی می‌کنند: که بر عملکرد شناختی آن‌ها (مانند خستگی شناختی یا مشکلات حافظه) تأثیر گذاشته است.
• از اختلالات سلامت روان (مانند افسردگی، اختلال دوقطبی، یا اسکیزوفرنی) رنج می‌برند: که بر توانایی آن‌ها در تمرکز، برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری و مدیریت وظایف روزمره تأثیر گذاشته است.
• با “مه مغزی” (Brain Fog) ناشی از شرایطی مانند لانگ کووید، شیمی‌درمانی یا بیماری‌های خودایمنی دست و پنجه نرم می‌کنند: و به دنبال استراتژی‌هایی برای بهبود وضوح ذهنی هستند.
• به دنبال بهبود عملکرد شناختی خود در محیط کار یا تحصیل هستند: (حتی بدون یک تشخیص خاص) مانند افزایش بهره‌وری، بهبود مدیریت زمان یا تقویت مهارت‌های حل مسئله.

سالمندان (۶۵ سال به بالا)

در این بازه سنی، کاردرمانی ذهنی نقش حیاتی در حفظ استقلال، بهبود کیفیت زندگی و کاهش سرعت پیشرفت زوال شناختی ایفا می‌کند. مناسب برای سالمندانی که:

• نگرانی‌هایی در مورد حافظه یا سایر توانایی‌های شناختی خود دارند: (مانند فراموشی‌های مکرر، مشکل در پیدا کردن کلمات، یا دشواری در انجام کارهای آشنا).
• در مراحل اولیه زوال عقل (مانند آلزایمر خفیف یا MCI – اختلال شناختی خفیف) قرار دارند: و به دنبال استراتژی‌هایی برای جبران نقایص و حفظ حداکثر استقلال ممکن هستند.
• پس از یک سکته مغزی یا زمین‌خوردگی که منجر به آسیب مغزی شده است، نیاز به بازتوانی شناختی دارند: تا بتوانند به فعالیت‌های روزمره خود بازگردند.
• به دلیل بیماری‌های مزمن، مشکلات شناختی را تجربه می‌کنند: و به دنبال راه‌هایی برای مدیریت آن‌ها و حفظ مشارکت در فعالیت‌های معنادار هستند.
• می‌خواهند کیفیت زندگی خود را حفظ کرده و فعالانه در جامعه مشارکت کنند: و به دنبال راهکارهایی برای تقویت سلامت مغز و پیشگیری از زوال شناختی هستند.

به طور کلی، هر فردی در هر بازه سنی که احساس می‌کند مشکلات در حوزه‌های حافظه، توجه، حل مسئله، برنامه‌ریزی، سازماندهی یا مدیریت هیجانات بر توانایی او در انجام فعالیت‌های روزمره تأثیر گذاشته است، می‌تواند از ارزیابی و مداخلات کاردرمانی ذهنی بهره‌مند شود.

کاردرمانی ذهنی سالمندان

مراحل کاردرمانی ذهنی چیست

کاردرمانگران ذهنی با استفاده از ارزیابی‌های استاندارد و مشاهده مستقیم، ابتدا نقاط قوت و ضعف شناختی فرد را شناسایی می‌کنند. سپس، برنامه‌های درمانی جامعی را طراحی می‌کنند که شامل آموزش استراتژی‌های جبرانی (مانند استفاده از تقویم، یادآورها، چک‌لیست‌ها، یا تکنیک‌های تقسیم کار برای مدیریت بهتر وظایف)، بازآموزی مهارت‌ها (از طریق تمریناتی هدفمند برای بهبود حافظه، توجه، حل مسئله، و برنامه‌ریزی)، و تغییر محیط (مانند اصلاح محیط زندگی یا کار برای حذف عوامل حواس‌پرتی یا سازماندهی فضا جهت تسهیل عملکرد) می‌شود. همچنین، از درمان‌های مبتنی بر فعالیت‌های معنادار و هدفمند (مانند آشپزی، بازی‌های فکری، یا فعالیت‌های هنری) برای بهبود عملکرد شناختی بهره می‌برند. در نهایت، آموزش مهارت‌های مدیریت هیجان برای کمک به افراد در شناسایی و مدیریت احساساتشان که بر عملکرد شناختی تأثیر می‌گذارد، و ارائه روان‌درمانی حمایتی در فضایی امن برای بیان احساسات و چالش‌ها، از دیگر اقدامات کاردرمانی ذهنی است.

موارد کاربرد کاردرمانی ذهنی

• کم توانی ذهنی
• اختلالات یادگیری
• اختلال توجه و تمرکز
• اختلالات رفتاری مانند پرخاشگری ، ناخن جویدن ، انزوا طلبی و …
• اختلال بیش فعالی
• اختلالات نافذ رشد مانند اوتیسم ، سندرم آسپرگر و …
• سندرم داون و سایر سندرم های ژنتیکی
• فلج مغزی
• فقدان و ضعف در مهارت های ترسیمی
• اختلالات مخچه ای
• مشکلات حافظه
• مشکلات نوشتاری
• تاخیر رشدی کودکان
• مشکلات درکی شناختی
• فوبیا یا ترس شدید
• مشکلات اضطرابی و افسردگی
• اختلال در ارتباط با دیگران
• اختلال وسواس
• اسکیزوفرنی

تفاوت کاردرمانی ذهنی با روانشناسی

در حالی که هر دو حوزه کار درمانی ذهنی و روانشناسی به سلامت روان می‌پردازند، تفاوت‌های کلیدی در رویکرد و تمرکز آن‌ها وجود دارد. روانشناسی بیشتر بر تشخیص، ارزیابی، و درمان اختلالات روانی از طریق گفتگو، مشاوره، و تکنیک‌های روان‌درمانی تمرکز دارد و هدف اصلی آن بهبود سلامت روانی و عاطفی فرد است. در مقابل، کاردرمانی ذهنی تمرکز اصلی‌اش بر بهبود عملکرد فرد در فعالیت‌های روزمره است، که این امر از طریق پرداختن به نقایص شناختی و ادراکی صورت می‌گیرد. کاردرمانگران با استفاده از فعالیت‌های عملی و تغییرات محیطی به افراد کمک می‌کنند تا به اهداف عملکردی خود دست یابند. شایان ذکر است که در بسیاری از موارد، کاردرمانی ذهنی و روانشناسی می‌توانند به صورت مکمل با یکدیگر کار کنند تا نتایج درمانی مؤثرتر و جامع‌تری برای مراجعین حاصل شود.

فواید کاردرمانی ذهنی

این درمان به طور خاص بر تقویت حافظه، افزایش تمرکز و بهبود توانایی حل مسئله تمرکز می‌کند که مستقیماً در تحصیل، کار و فعالیت‌های شخصی شما کاربرد دارد. به شما کمک می‌کند تا مهارت‌های برنامه‌ریزی و سازماندهی خود را توسعه دهید و کارهایتان را با دقت بیشتری مدیریت کنید. همچنین، با آموزش های عملی، به شما کمک می‌کند تا احساسات خود را بهتر کنترل کرده و استرس روزمره را کاهش دهید. در نهایت، کاردرمانی ذهنی با تقویت این توانایی‌های شناختی، شما را قادر می‌سازد تا با استقلال و اعتماد به نفس بیشتری در زندگی مشارکت کنید. از دیگر فوایدی که کار درمانی ذهنی برای افراد دارد میتوان به موارد زیر اشاره نمود:

• تقویت مهارت های بازی
• درمان مشکلات درکی_بینایی
• بهبود مشکلات حسی
• بهبود تعادل
• بهبود مهارت های ارتباطی
• تقویت مهارت های ترسیمی و رشد نقاشی

تکنیک های کاردرمانی ذهنی

تکنیک های کاردرمانی ذهنی

کاردرمانی ذهنی از مجموعه‌ای از تکنیک‌های تخصصی برای ارزیابی، درمان و توانبخشی عملکردهای شناختی استفاده می‌کند. این تکنیک‌ها بر اساس نیازهای فردی مراجعین انتخاب و اجرا می‌شوند و هدف نهایی آن‌ها، بهبود توانایی‌های ذهنی و ارتقاء کیفیت زندگی است. در ادامه به معرفی چهار تکنیک مهم در این حوزه می‌پردازیم:

تکنیک حسی-حرکتی

این تکنیک بر رابطه متقابل بین ورودی‌های حسی و پاسخ‌های حرکتی تمرکز دارد. هدف آن بهبود چگونگی دریافت، پردازش و پاسخ بدن به اطلاعات حسی (مانند لامسه، بینایی، شنوایی، تعادل و حس عمقی) و هماهنگی آن‌ها با حرکت است. این تکنیک به ویژه برای کودکانی که دارای مشکلات پردازش حسی، تأخیرهای رشدی حرکتی، یا اختلالات هماهنگی هستند، مفید است. فعالیت‌هایی مانند تاب بازی، استفاده از سطوح با بافت‌های مختلف، تمرینات تعادلی و فعالیت‌های حرکتی برنامه‌ریزی شده، همگی در این دسته قرار می‌گیرند. این تمرینات به سازماندهی بهتر سیستم عصبی و بهبود پاسخ‌های حرکتی هدفمند کمک می‌کنند.

تکنیک درکی-حرکتی

تکنیک درکی-حرکتی به ارتباط بین ادراک (درک اطلاعات حسی) و حرکت می‌پردازد. این تکنیک به افراد کمک می‌کند تا اطلاعات حسی را به طور مؤثرتری تفسیر کنند و از آن‌ها برای برنامه‌ریزی و اجرای حرکات هدفمند استفاده کنند. به عنوان مثال، کودکی که در هماهنگی چشم و دست مشکل دارد (مانند گرفتن توپ) یا فردی که پس از سکته مغزی در درک فضای اطراف خود با چالش روبرو است، می‌تواند از این تکنیک بهره‌مند شود. فعالیت‌هایی نظیر پازل‌سازی، الگوبرداری، مسیرهای ماز، و بازی‌هایی که نیاز به هماهنگی دیداری-حرکتی دارند، از اجزای اصلی این رویکرد هستند.

تکنیک یکپارچگی حسی

تکنیک یکپارچگی حسی، که توسط دکتر ژان ایرس توسعه یافته است، بر توانایی مغز در سازماندهی و تفسیر اطلاعات دریافتی از حواس تمرکز دارد. زمانی که مغز نمی‌تواند اطلاعات حسی را به درستی یکپارچه کند، ممکن است فرد دچار مشکلاتی در توجه، یادگیری، رفتار و مهارت‌های حرکتی شود. کاردرمانگر با استفاده از این تکنیک، محیطی را فراهم می‌کند که ورودی‌های حسی کنترل شده و هدفمندی را ارائه می‌دهد تا به مغز کمک کند این اطلاعات را به شکل مؤثرتری پردازش کند. این رویکرد اغلب برای کودکان با اختلالات طیف اوتیسم، ADHD و مشکلات پردازش حسی به کار می‌رود و شامل فعالیت‌هایی مانند تابیدن، غلتیدن، فشار عمقی و بازی با مواد مختلف است.

تکنیک شناختی

این تکنیک به طور مستقیم بر بهبود عملکردهای عالی مغز مانند حافظه، توجه، حل مسئله، برنامه‌ریزی، استدلال و مهارت‌های اجرایی تمرکز دارد. کاردرمانگر با استفاده از تمرینات شناختی، بازی‌های فکری، فعالیت‌های شبیه‌سازی شده زندگی واقعی و آموزش استراتژی‌های جبرانی، به فرد کمک می‌کند تا توانایی‌های ذهنی خود را بازسازی یا تقویت کند. این تکنیک برای افرادی که دچار آسیب‌های مغزی، زوال عقل، مشکلات یادگیری یا اختلالات سلامت روان هستند، بسیار کاربردی است. هدف این تکنیک، توانمندسازی فرد برای مدیریت مستقل‌تر وظایف روزمره و افزایش توانایی‌های ذهنی برای مواجهه با چالش‌های زندگی است.

تمرینات کاردرمانی ذهنی

کاردرمانی ذهنی از طیف وسیعی از تمرینات کاربردی و هدفمند بهره می‌برد تا عملکردهای شناختی فرد را بهبود بخشد. این تمرینات نه تنها در کلینیک، بلکه به صورت فعالیت‌های روزمره قابل انجام هستند و نقش مهمی در تقویت حافظه، تمرکز، حل مسئله و سایر مهارت‌های ذهنی ایفا می‌کنند. در ادامه، به معرفی برخی از مهم‌ترین دسته‌های تمرینات کاردرمانی ذهنی می‌پردازیم:

تمرینات حسی-حرکتی

این تمرینات بر هماهنگی بین حواس و حرکت بدن تمرکز دارند و به مغز کمک می‌کنند تا اطلاعات حسی را بهتر پردازش و به آن پاسخ دهد. برای کودکان، این می‌تواند شامل بازی با خمیر بازی، شن یا آب برای تحریک حس لامسه، یا فعالیت‌هایی مانند سرسره بازی، تاب بازی و غلتیدن برای تقویت حس تعادلی و عمقی باشد. در بزرگسالان، تمریناتی مانند لمس و شناسایی اشیاء با چشم بسته، پیاده‌روی روی سطوح ناهموار یا انجام حرکات یوگا می‌توانند به بهبود آگاهی بدنی و هماهنگی حسی-حرکتی کمک کنند. این تمرینات پایه‌ای برای سازماندهی بهتر سیستم عصبی و بهبود توانایی‌های شناختی هستند.

تمرینات درکی-حرکتی

این دسته از تمرینات بر ارتباط بین آنچه می‌بینیم یا می‌شنویم و نحوه حرکت ما تمرکز دارند. هدف این تمرینات، بهبود توانایی مغز در تفسیر اطلاعات حسی برای برنامه‌ریزی و اجرای حرکات هدفمند است. مثال‌هایی از این تمرینات شامل بازی‌های توپی که نیاز به هماهنگی چشم و دست دارند (مانند پرتاب و گرفتن توپ)، کامل کردن پازل‌ها و جورچین‌ها برای تقویت درک فضایی و دیداری، کپی کردن الگوها و اشکال، یا انجام فعالیت‌هایی که نیاز به مسیریابی و جهت‌یابی دارند، مانند عبور از یک مسیر مشخص با موانع. این تمرینات به ویژه برای بهبود توانایی‌های دیداری-فضایی و هماهنگی حرکتی مفید هستند.

تمرینات یکپارچگی حسی

تمرینات یکپارچگی حسی به مغز کمک می‌کنند تا ورودی‌های حسی مختلف را به طور مؤثرتری سازماندهی و تفسیر کند. این تمرینات غالباً در محیطی کنترل‌شده و با استفاده از وسایل خاص انجام می‌شوند. برای مثال، تابیدن در جهت‌های مختلف، استفاده از پتوهای سنگین یا لباس‌های فشاری برای ارائه حس عمقی، یا فعالیت‌هایی که شامل چرخش و غلتیدن هستند، می‌توانند به تنظیم سیستم وستیبولار (تعادلی) و عمقی کمک کنند. هدف این تمرینات، کمک به فرد برای پاسخگویی مناسب‌تر به محرک‌های حسی و بهبود توانایی‌های توجه و آرامش‌بخشی خود است.

این تمرینات مستقیماً توانایی‌های ذهنی عالی مغز را هدف قرار می‌دهند و شامل فعالیت‌هایی برای بهبود حافظه، تمرکز، حل مسئله و برنامه‌ریزی می‌شوند. مثال‌های این تمرینات عبارتند از: بازی‌های رومیزی و کارتی که نیاز به استراتژی و حافظه دارند (مانند شطرنج، سودوکو، یا بازی‌های کارتی حافظه)، انجام پازل‌های پیچیده و جدول کلمات متقاطع، تمرینات ذهنی برای به خاطر سپردن لیست‌ها یا اطلاعات جدید، انجام کارهای روزمره با تمرکز بیشتر (مانند آشپزی طبق یک دستورالعمل پیچیده یا مدیریت بودجه)، و آموزش استراتژی‌های جبرانی مانند استفاده از یادآورها، چک‌لیست‌ها و تقویم برای بهبود سازماندهی. این تمرینات به فرد کمک می‌کنند تا مهارت‌های ذهنی خود را در موقعیت‌های واقعی زندگی تقویت کند.

هزینه کاردرمانی ذهنی چقدر است؟

هزینه کاردرمانی ذهنی ثابت نیست و به چند عامل کلیدی بستگی دارد. موقعیت جغرافیایی کلینیک و سطح تخصص و تجربه کاردرمانگر از مهم‌ترین این عوامل هستند؛ معمولاً کلینیک‌های بزرگ‌تر یا درمانگران باتجربه‌تر، تعرفه‌های بالاتری دارند. علاوه بر این، نوع و شدت مشکل شناختی که فرد با آن روبروست، مستقیماً بر تعداد و مدت زمان جلسات درمانی تأثیر می‌گذارد و به تبع آن، هزینه نهایی را مشخص می‌کند. مثلاً، بازتوانی پس از یک آسیب مغزی شدید، نیازمند جلسات بیشتری نسبت به بهبود جزئی تمرکز خواهد بود.

عامل حیاتی دیگر، پوشش بیمه‌ای است. میزان تحت پوشش قرار گرفتن خدمات کاردرمانی ذهنی توسط بیمه‌های پایه و تکمیلی بسیار متفاوت است و باید پیش از آغاز درمان، با شرکت بیمه خود مشورت کنید. همچنین، استفاده از تکنیک‌های درمانی خاص یا ابزارهای پیشرفته (مانند واقعیت مجازی) می‌تواند هزینه هر جلسه را افزایش دهد. برای دریافت یک برآورد دقیق، بهترین کار این است که پس از ارزیابی اولیه توسط یک کاردرمانگر، مستقیماً درباره برنامه درمانی و هزینه‌های آن گفتگو کنید. سرمایه‌گذاری در سلامت مغز، سرمایه‌ای برای آینده شماست.

کلینیک کاردرمانی ذهنی گفکار (کاردرمانی در غرب تهران) ارائه دهنده خدمات تخصصی کاردرمانی در سه بخش ذهنی و جسمی و بازی درمانی

تلفن های تماس : ۰۲۱۲۲۳۶۷۰۳۶- ۰۹۱۲۰۴۵۲۴۰۶-۰۹۲۱۴۸۶۱۹۴۹